پیامدهای توافق احتمالی ایران و 1+5 بر اقتصاد ایران و جهان
مذاکرات هستهای وین در حالی بهعنوان آخرین دور از این گفتوگوها در چارچوب طرح اقدام مشترک ژنو در برگزار گردید که ایران و 1+5 تلاشهای خود را برای دستیابی به توافقی جامع در رابطه با این پرونده افزایش دادهانددر همین راستا پیشرفت مذاکرات که در سایه تلاش های تیم مذاکره کننده ، پشتوانه اقتدار و قدرت منطقه ای ایران و تدبیر مسئولین نظام جمهوری اسلامی ایران رقم خورده است ، اثرات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در سطح ایران و جهان به وجود آورده است .
آنچه می خوانید بخشی ازمصاحبه امیر عباس اسماعیلی قائم مقام دبیر کل خانه ایران در این خصوص می باشد.
آقای اسماعیلی توافقات هسته ای با 1+5 از چه نقطه ای آغاز شد ؟
نقطه عطف آن بیانات مقام معظم رهبری در باره اصل « نرمش قهرمانانه » و نظر مثبت ایشان نسبت به راهکار های دیپلماتیک صحیح می باشد ، در واقع سه اصل عزت ، حکمت و مصلحت در منظومه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران انعطاف لازم را برای حل و فصل مسالمت آمیز مناقشاتی از قبیل مساله هسته ای در محیط بین الملل فراهم نموده است.پیامد این امر ، مجریان سیاست خارجی رویکرد تعامل گرایی بیشتری را در مذاکرات پیش گرفتند .
معضلات اقتصادی و حریم ها تا چه میزان در رسیدن به این سطح از مذاکرات تاثیر داشتند ؟
تحریم ها همانطور که مورد اشاره مسئولین نظام هم قرار گرفت آثار قهری خود بر اقتصاد ایران را داشته اند . اساسا در اقتصاد جهانی شده ای که آمریکا نهاد ها و قواعد آن را در اختیار گرفته است ، اعمال چنین فشار هایی بر اقتصاد کشور هایی که سیاست خارجی مستقلی را دنبال می کنند نمی تواند خالی از اثر باشد . با این وجود ناکارآمدی های بخش هایی صنعتی و تولیدی در ایران به حوزه ای ورای تحریم های خارجی مربوط می گردد .
به طوردقیق چه حوزه هایی ؟
ایران در طول بیش از سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره مورد تحریم قرار گرفته است . هر چند شدت تحریم های اخیر به مراتب بیشتر بوده ولی تحریم امری تازه در این زمینه محسوب نمی گردد . اساسا ضعف حمایتی از تولید ملی و عدم توجه لازم به صنایع کوچک و متوسط عامل اصلی در رکود این بخش حیاتی در اقتصاد ایران بوده است . متاسفانه همواره بخش های غیر تولیدی ، واسطه گری و سرمایه گذاری در بخش های غیر مولد سود تضمین شده تری نسبت به کارآفرینی و تولید به همراه داشته است .یکی از اصول محوری « اقتصاد مقاومتی » در واقع توجه حمایت از تولید ملی ، ارتقای صنایع بومی و تلاش برای گسترش شرکت های دانش بنیان است .
آیا منظور شما این است که تحریم ها تلنگری برای توجه به بخش های مولد اقتصاد ایران بوده است ؟
به عبارتی همین گونه است . متاسفانه تا وقتی درآمد های ارزی ناشی از فروش نفت اساس اقتصاد ایران را تشکیل دهد ، سایر بخش های اقتصادی در حاشیه قرار می گیرند . ایران با وجود در اختیار داشتن امکانات وسیع برای تولید همچون انرژی ارزان ، معادن متنوع و غنی ، نیروی کار متخصص و جوان ، بازار مصرف گسترده و امکان صادرات به کشورهای ثروتمند همجوار و غیره ، به خاطر درآمد های سهل الوصول نفتی ، اولویت لازم را برای سرمایه گذاران بخش های تولیدی فراهم نیاورده است . امروزه صاحبان صنایع از این معضل مزمن رنج برده و سرمایه ها روز به روز به بخش های کاذب اقتصاد سوق بیشتری پیدا می کنند .تحریم ها به ما می آموزد که تنها راه مقاوم سازی اقتصاد روی آوردن به تولید و تزریق دلگرمی و انگیزه برای فعالان در این حوزه است .
کاملا درست است اما این پروسه ای زمان بر به نظر می رسد ؟
بله صحبت بنده هم ناظر به دوره محدود زمانی نیست . اما به هر حال بایستی از یک نقطه شروع کرد . تا وقتی که تنها صنعت کارآی کشور صنعت نفت و پتروشیمی باشد ، اقتصاد ایران آسیب پذیر خواهد بود .
به بحث مذاکرات بازگردیم . آینده تحریم های اقتصادی علیه ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟
خوشبختانه همانگونه که جناب آقای دکتر روحانی بدان اشاره کردند تحریم ها قابل بازگشت به مرحله پیشین نیستند . در واقع ایران حسن نیت و عزم خود برای حل و فصل دیپلماتیک مساله هسته ای را در این مدت به اثبات رسانده است . در عین حال گزارش های آژانس بین المللی هسته ای دال بر همکاری ایران با این نهاد بین المللی بوده است . بنابراین اگر چه تندرو ها در کنگره و سنای آمریکا ، رژیم صهیونیستی و دشمنان منطقه ای ایران می کوشند این مذاکرات را بی اثر نمایند ، اما آمریکا از این پس قادر به همراه کردن جامعه جهانی برای وضع تحریم های جدید علیه ایران نخواهد بود . در واقع در خود امریکا هم انشقاق بر سر اعمال فشار اقتصادی بیشتر علیه ایران مشهود است .جو بین المللی پس از مذاکرات اخیر به سود ایران و در مسیر کاهش تحریم ها تغییر نموده است .
در صورت رفع کامل تحریم چه تغییرات اقتصادی در کشور رخ خواهد داد ؟
البته دامنه تغییرات متنوع خواهد بود . اما از دیدگاه من در زمینه صنعت ، معدن و تجارت رفع تحریم ها تازه ابتدای کار است . ایران می بایستی در زمینه غذا ، دارو ، بنزین و تکنولوژی صنعتی به خودکفایی داخلی دست یابد . در عین حال رفع تحریم بایستی فرصتی جهت ایجاد اشتغال صنعتی و رشد صنایع متوسط و کوچک در نظر گرفته شود .
بنابراین شما معتقدید رفع تحریم نباید صرفا به فرصتی برای فروش نفت با تمام ظرفیت بدل گردد و رشد تولید و ایجاد اشتغال اولویت نخست خواهد بود .
دقیقا ، فروش نفت بازگشت به نقطه صفر اقتصادی است . در عین حال نوسانات اخیر در بازار جهانی نفت و افت شدید قیمت ها نشان می دهد اقتصاد تک محصولی تا چه میزان می تواند شکننده باشد.
آیا توفیق در مذاکرات هسته ای با 1+5 تاثیرات بین المللی نیز خواهد داشت ؟
پرونده هسته ای ایران در خلال ده سال اخیر از مهمترین مسایل در سیاست بین الملل به حساب می آمده است . بر این اساس به اعتقاد من مذاکرات اخیر می تواند ابعاد چند گانه ای در سطح اقتصاد و سیاست بین الملل به وجود آورد .این ابعاد در قالب هشت مورد زیر قابل دسته بندی هستند :
1ـ اعتماد به نفس غیرمتعهدها: اولین تاثیر توافق احتمالی در جریان مذاکرات، افزایش اعتماد به نفس غیرمتعهدها و نشان دادن این نکته به کشورهای مستقل از قدرت های جهانی است که می توان بدون وابستگی، به سطح بالایی از تکنولوژی و توانمندی علمی دست یافت و بی هراس از فشارهای خارجی، از حقوق خود دفاع کرد. همان طور که ملی شدن صنعت نفت ایران در دهه 50 میلادی، الگویی برای دیگر کشورهای نفت خیز برای رهایی از نفوذ کشورهای غربی شد، اکنون پذیرش حق غنی سازی ایران از سوی غرب نیز می تواند الگویی برای پیشرفت های آینده کشورهای غیرمتعهد باشد.
2ـ رشد اقتصاد جهانی: در حالی که اقتصاد جهانی دچار رکودی کم سابقه است، تحریم های اعمال شده علیه تهران باعث افزایش فشارهای اقتصادی بر بسیاری از کشورها شده و بنابراین لغو این تحریم ها در توافق احتمالی، می تواند به رشد اقتصادی کشورها کمک کند. به گفته مقامات کشورمان، از همین حالا که هنوز این توافق به امضا نرسیده، بسیاری از سرمایه گذاران خارجی قراردادهای تجاری خود برای ورود به بازار ایران را آماده کرده و بنابراین کاستن از فشار اقتصادی بر ایران، رشد اقتصاد جهانی را شتاب خواهد بخشید.
3ـ مهار بحران خاورمیانه: توافق ایران و 1+5 می تواند به افزایش نقش تهران در منطقه و در نتیجه کاهش حجم رقابت های منطقه ای که باعث سوءاستفاده گروه های تروریستی شده، منتهی شود. همان طور که مقامات آمریکایی در نامه نگاری هایشان نیز نشان داده اند، خواهان ایفای نقش بیشتر تهران در بازگرداندن ثبات به خاورمیانه هستند و این همان پیامد غیرمستقیم امضای توافقی است که می تواند با کاستن از فشار بر ایران، منطقه را از التهابات کنونی بیرون آورد و به حل منازعات موجود در لبنان، سوریه، یمن، بحرین، عراق و… کمک کند. هرچند تا به حال ایران نقش مثبتی در آرامش منطقه داشته اما ناگفته پیداست که کوشش برای تحریم و انزوای کشورمان در سال های گذشته، منطقه را درگیر ناملایمات بیشتری کرده که شاید توافق وین بتواند جبران کننده آن باشد.
4ـ بازار نفت در انتظار توافق هسته ای: افزون بر این، توافق احتمالی در وین، می تواند ثبات را به بازار نفت بازگرداند. تاکنون به دلیل تحریم ایران، برخی کشورها در بازار نفت یکه تازی کرده و برای همین هم حالا نگران امضای توافق هسته ای هستند. با وجود این حل مساله هسته ای می تواند آرام آرام جایگاه ایران را به عنوان یک عامل تعدیل کننده بازار احیا کند.
5ـ نقش ایران در کاهش بحران روابط شرق و غرب: روابط مسکو و غرب اکنون در بدترین شرایط از زمان فروپاشی شوروی ،قرار دارد بحران اوکراین و تحریم روسیه، شکاف شرق و غرب را به گونه ای نگران کننده عمیق کرده و در چنین شرایطی قرار گرفتن روسیه و آمریکا در کنار هم در جریان مذاکرات هسته ای، می تواند به رفع این بحران کمک کرده و امضای توافق، جایگاه تعدیل کننده ایران را ارتقا داده و امید به همکاری بیشتر مسکو با واشنگتن و متحدان اروپایی اش را بیشتر می کند.
6ـ کاهش دغدغه های اروپا از بابت بحران انرژی: اختلافات روسیه و اروپا، غربی ها را نگران وابستگی به انرژی روسیه کرده و به همین دلیل سال هاست که با فرارسیدن فصل سرما، غربی ها تلاش می کنند از تشدید اختلاف با مسکو بکاهند. با این همه امضای توافق هسته ای، می تواند در بلندمدت، زمینه لازم برای صادرات انرژی از ایران به اروپا را فراهم آورده و نگرانی اروپا از وابستگی به روسیه را کاهش دهد.
7ـ معادلات سیاست داخلی غرب، تابع توافق وین: توافق احتمالی ایران و 1+5 می تواند به طور غیرمستقیم بر مناسبات داخلی کشورهای اروپایی و آمریکا تاثیر گذاشته و به طور مشخص، در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا، دموکرات ها را در موقعیتی بهتر از آنچه هست قرار داده و توافق با ایران را تبدیل به برگ برنده نامزد دموکرات ها کند. در کل، توافق هسته ای موضع تندروها و لابی های جنگ طلب در کشورهای مختلف را تضعیف کرده و اعتباری دوباره به هواداران دیپلماسی برای کاهش منازعات بین المللی خواهد بخشید.
8ـ انزوا، فرجام توافق برای تل آویو:
یکی از لابی های جنگ طلبی که سال هاست نفع خود را در برافروخته شدن شعله های یک جنگ جدید در خاورمیانه می بیند، لابی صهیونیستی است؛ همان گروه فشاری که در یک سال گذشته بیشترین حد از انزوا و فشار سیاسی را تحمل کرده و می داند امضای توافق هسته ای در وین، فشار بر تل آویو را افزایش داده و به طور غیرمستقیم بر مذاکرات صلح با فلسطین اثرگذار است. صهیونیست ها که توافق ایران و 1+5 را «توافق بد» می خوانند، حالا باید منتظر پیامدهای امضای چنین توافقی باشند.
بنابر این با نگاهی کوتاه به این گستره وسیع اثرگذاری توافق احتمالی میان ایران و 1+5 می توان دریافت که چگونه قدرت ایران، باعث شده تا یک پرونده معطوف به کشورمان، کشورهای مختلف را متاثر از خود کرده و بر پرونده های مختلفی در حوزه های اقتصاد و سیاست بین الملل اثرگذار باشد. با وجود این که تهران بارها معامله بر سر برنامه هسته ای خود و ارتباط دادن آن با هریک از این پرونده ها را رد کرده، اما تحلیلگران می دانند که امضای توافق هسته ای، محدود به ایران و 1+5 نمانده و بسیاری از کشورهای دیگر را متاثر خواهد کرد؛ همان کشورهایی که طی یک دهه گذشته نقش مثبت یا منفی در حل و فصل پرونده هسته ای کشورمان ایفا کرده اند.
آیا ممکن است رکود اقتصاد جهانی به ترغیب شرکای تجاری ایران به ویژه در اروپا و اسیای شرقی برای سریع تر به نتیجه رسیدن مذاکرات انجامیده باشد ؟
بله کشور هایی که اشاره کردید حس می کنند تحریم های آمریکا علیه ایران نوعا به آنها هم تحمیل شده است . در واقع آمریکا با تهدید و گروگان گرفتن منابع مالی شرکت های اروپایی ، کره ای و ژاپنی ، آنها را از سود ناشی از تجارت با ایران محروم کرده است .
به طور خلاصه نتایج مثبت در مذاکرات نهایی برای اقتصاد ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟
نتایج به ثمررسیدن مذاکرات و بهبود وضعیت سیاست خارجی دراوضاع اقتصادی کشور را می توان در قالب موارد زیر دسته بندی کرد :
تقویت ارزش پول ملی وکاهش نرخ ارز
رونق فضای کسب و کار
افزایش رقابت پذیری در بین تولیدکنندگان داخلی و خارجی
تسهیل مبادلات بانکی
حل مشکلات بانکی وامکان فعالیت مجدد صنایع با اعتبارات اسنادی
گسترش روابط اقتصادی باکشورهای جهان
لغو تحریم های تأثیرگذار مانند تحریم های بیمه ،بانک و نفت
فراهم شدن زمینه های دستیابی به رشد اقتصادی
تسهیل شرایط سرمایه گذاران خارجی
رشد صادرات وافزایش تولید
آرامش بازارها وکاهش و ثبات قیمت ها
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.