توسعه صادرات محصولات غذایی نیاز مند سیاست های حمایتی
به دلیل ارزان بودن مواد خام محصولات کشاورزی، ارزبری کمتر صنایع تبدیلی و غذایی و همچنین نیاز به سرمایه محدودتر آن، در این حوزه بستری فراهم آمده تا ارزش افزودهای چندبرابری برای محصولات کشاورزی ایجاد شود، به ویژه برای کشورهای صادر کننده محصولات کشاورزی، این مقوله یک فرصت بزرگ به شمار میآید که ارزش صادرات را در این بخش ارتقا میدهد و در تحولات تجارت بین الملل این امر یک مزیت به شمار میآید.
این رشته از صنعت در کشور ما نیز به دلیل دارا بودن مزیت های نسبی مختلف از جمله تنوع آب و هوایی، تولید محصولات کشاورزی متنوع، قرار گرفتن در مسیر کریدورهای ترانزیتی و ظرفیت های تولیدی بالا؛ امتیازات ویژه ای برای ارتقای جایگاه خود در اقتصاد ملی و صادرات دارد.
شاهد این مدعا آن است که با محاسبه شاخصهایی نظیر مزیت نسبی ( که یکی از شاخصهای مهم برای شناسایی ظرفیت صادراتی کالاهاست) درباره اقلامی نظیر زعفران، پسته، خرما، آب انگور، آب سیب، سیب خشک کرده، بیسکویت شیرین، شیرینی و شکلات، نانها و خمیرهای خشک کرده، رب گوجه فرنگی، انواع بستنی، مربا، ژله، مارمالاد، پوره و خمیر میوه و… این ظرفیت بالا را شاهد هستیم.
استان خراسان رضوی نیز یکی از استان های پیشرو در این عرصه به شمار میآید و با دارا بودن بیش از 800 واحد صنایع غذایی از قطبهای اصلی صنعت غذای کشور نام گرفته است. از جمله مهمترین محصولات غذایی که در این استان تولید میشوند و به بازارهای جهانی نیز راه یافتهاند، میتوان به قند و شکر، رب گوجهفرنگی، لبنیات، شیرینی و شکلات و نوشابه اشاره کرد.
هم اکنون ظرفیت جذب مواد اولیه در صنعت غذای کشور بیش از 150 میلیون تن و میزان صادرات در این صنعت در سال 1395 بیش از یک میلیون و 655 هزار تن ( و به ارزش بیش از 2میلیارد و 876 میلیون دلار) بوده است.
به رغم آن که در سال های اخیر تلاش های ویژه ای برای توسعه صادرات صنایع غذایی از سوی دولت و دست اندرکاران عرصه تجارت انجام گرفته است اما آمار و ارقام موجود نشان می دهد که هنوز از تمام ظرفیت موجود در این بخش به نفع رشد تولید و صادرات بهره برداری نمی شود، چرا که این صنعت امروزه با چالش های متعددی مانند قیمتتمام شده بالای محصولات غذایی، کمبود منابع مالی ارزان قیمت (مورد نیاز برای سرمایه در گردش واحدهای موجود)، تناسب نداشتن ظرفیت تولیدی بنگاهها با نیازهای بازار، ظرفیتهای خالی بالا در واحدهای تولیدی فعال در صنعت غذا، قاچاق گسترده محصولات غذایی به داخل کشور، افزایش تولیدات زیرپلهای و غیرمجاز موادغذایی و… مواجه است.در این میان قیمت تمام شده بالای صنایع تبدیلی مواد غذایی یکی از بحران های اصلی صنعت غذای کشور به شمار میآید. علت اصلی بالابودن قیمت تمامشده مواد غذایی صنایع تبدیلی کشور، گرانی مواد خام مورد نیاز این بخش است.
قیمت ماده خام صنایع تبدیلی در ایران در برخی از موارد دو برابر متوسط قیمت جهانی این محصولات است که اثر بسیار منفی بر توسعه صادرات محصولات غذایی کشور دارد. علاوه بر این کشورهایی که سیاستهای افزایش تولید و صادرات محصولات صنایع تبدیلی را دنبال میکنند، اغلب از مشوقها و یارانههای صادراتی برای توسعه صادرات خود در این بخش بهره میگیرند.
با نگاهی جامع به مسائل مطرح شده باید اذعان کرد که، بدون شک صنایع تبدیلی از جمله صنایع دارای مزیت نسبی برای کشورمان به شمار میآیند و میتوانند نقش مهمی در رشد اقتصاد ملی و همچنین توسعه صادرات غیرنفتی، ایفا کنند، اما در کشور ما به علل مختلف از جمله توجه نداشتن به استانداردهای جهانی تولید کالا، رقابتی نبودن قیمت تمام شده محصولات صنایع تبدیلی با محصولات مشابه خارجی و فرصت سوزیهای متعدد در بزنگاههای مهم به ویژه در بسترهای تجاری منطقه ای و بین المللی، میزان صادرات صنایع غذایی و روند توسعه آن در حد مطلوب و در خور منزلت و موقعیت کشور ما نیست. همین مسئله در کنار ضعف زیرساختها در حوزههای بازاریابی و برندسازی باعث شده در عرصه جهانی شناخت کاملی از ظرفیتهای این صنعت در ایران وجود نداشته باشد.
تجربه حمایت های دولتی برای توسعه صادرات محصولات غذایی در قالب ارائه مشوق ها و یارانه های صادراتی به محصولات غذایی مانند لبنیات و افزایش صادرات چشمگیر این محصولات، نشان داد که این قبیل رویکردها میتواند نقش بسیار موثری در توسعه صادرات محصولات غذایی کشور ما داشته باشد.
حال اگر دولت مشکلاتی که گریبان گیر این بخش شده را به خوبی شناسایی و رفع و رجوع کند و تسهیلات لازم را برای صادرکنندگان فراهم آورد، ایران به یکی از کشورهای بزرگ صادرکننده مواد غذایی در منطقه تبدیل خواهد شد. بنابراین عزم ملی عاملی حیاتی در توسعه صنایع غذایی به شمار میآید.
نویسنده : کاوه زرگران دبیرکل کانون انجمن صنایع غذایی ایران
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.