خشکسالی را به فرصت تبدیل کنیم !
استان خراسان رضوی سالهاست که با بحران آبی شدیدی روبهروست. خشکسالی می تواند بحران آب را شدیدتر کند. با همه وجود از خداوند بزرگ و مهربان می خواهیم با گشودن درهای رحمتش، دل تفتیده و دهان خشکیده زمین را سیراب کند. اما این سرزمین در طول قرنها، خشکسالی و محدودیتهای آبی متعددی را تجربه کرده است و مردمان آن در هر دوره برای این جنس مشکلات چارهجویی لازم را داشتهاند.
همان طور که می دانید، ایران و به ویژه مرکز و شرق آن، که سرزمین خشک و کم آبی است، خشکسالی های شدید و طولانی را نیز تجربه کرده است. نیاکان ما خشکسالی ها را با چشمی بر آسمان و دلی امیدوار به کرم خدا، از سرگذرانده و تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده اند. آن ها با ایمان به خدا و اراده ای محکم و پولادین، بی پول نفت، با کلنگ و تیشه و ریسمان و چرخ چاهی، در بیش از 2500 سال پیش، عمیق ترین قنات دنیا، قنات قصبه گناباد و بلند ترین قنات جهان، قنات زارچ یزد، بی نظیرترین شاهکارهای آبی جهان، را خلق کرده اند.
در ایران، از سپیده دم تاریخ، اسراف به ویژه اسراف آب نکوهیده و از گناهان بزرگ بوده است. متاسفانه درآمدهای نفتی طی شش دهه گذشته برای جامعه ایرانی وابستگی هایی ایجاد کرده و باعث شده تا پویایی لازم را در تامین نیازها و چاره جویی برای مشکلاتش نداشته باشد. مصداق این بحث را می شود در بحران آب دید. سال هاست که زنگ های خطر در این حوزه به صدا درآمده اند. اما گوشی برای شنیدن این هشدارها، نبوده است.
حقیقت آن است که با دلارهای نفتی، آبی بیشتر از سهممان، از حق آیندگان، برداشت کرده ایم و آن را در کشاورزی، شرب و بهداشت و صنعت و خدمات، بیمارگونه اسراف می کنیم. دشت هایمان را می خشکانیم، رودخانه ها و قنات ها و چشمه ها و چاه هایمان را کم آب می کنیم، آب شور می شود، زمین نشست می کند و شکاف می خورد، شکاف ها زمین های حاصلخیز، راه ها و راه آهن و فرودگاه، خطوط انتقال انرژی و ساختمان ها را می بلعد و ما همچنان بر شاخه نشسته و بُن می بُریم.
بیایید تهدید ویرانگر بحران آب و خشکسالی را به فرصتی بی نظیر و سرنوشت ساز تبدیل کنیم. در این سرزمین خشک و کم آب با آب، بزرگ ترین هدیه بی نظیر و بی بدیل خدا، چه می کنیم؟ کلاهمان را قاضی کنیم. به کارنامه مان در مصرف آب چه نمره ای می دهیم؟
اما در تکمیل این بحث ذکر چند نکته ضروری است:
یکم: میانگین سهم ما از آب و بارندگی، حدود 5 میلیارد متر مکعب در سال است. برای این که دچار بحران آب نشویم حق داریم 40 درصد آن یعنی معادل 2 میلیارد متر مکعب در سال، مصرف کنیم ولی ما حدود 6 میلیارد متر مکعب در سال که برابر 120 درصد یا سه برابر میزان مجاز است، آب مصرف می کنیم.
دوم: از سهم آب استان 4.9 میلیارد متر مکعب، 84 درصد، در کشاورزی، 696 میلیون متر مکعب، 12 درصد، برای شرب و بهداشت شهرها و روستاها و 288 میلیون متر مکعب، 5 درصد، در صنعت و خدمات مصرف می شود.
سوم: 30 درصد محصولات کشاورزی را به ضایعات تبدیل می کنیم. حجم آب لازم برای تولید این مقدار محصول حدود 1.5 میلیارد متر مکعب است. در دنیا به ازای مصرف یک متر مکعب آب در کشاورزی حدود 2.5 کیلو گرم، در کشورهای پیشرفته بین 3 تا 3.5 کیلو گرم و در ایران 8 دهم تا یک کیلو گرم ماده خشک تولید می شود. یعنی در کشاورزی 2.5 برابر جهان و سه برابرکشورهای پیشرفته آب مصرف می کنیم.
چهارم: در جهان، به صورت میانگین هر فرد در شبانه روز در شهرها 150 و در روستاها120 لیتر آب شرب و بهداشتی مصرف می کند. سرانه مصرف ما در استان بیش از 240 لیتر در شبانه روز است. به عبارتی ما دو و گاه سه برابر میانگین جهانی آب شرب و بهداشتی را هدر می دهیم.
پنجم: فضای سبز کلان شهر مشهد بسیار زیباست. ولی این ظرفیت تناسبی با بحران و خشکسالی شدید آب در دشت مشهد ندارد. از این منظر به منظور کاهش مصرف آب در این حوزه باید الگوی فضای سبز شهرمان را همخوان با آب و هوای خشک و خشکسالی شدیدی که به آن گرفتاریم، تعریف کنیم.
ششم: بیایید همه با هم تهدید شدید خشکسالی را به فرصتی بی نظیر تبدیل کنیم. برای پرهیز از اسراف بیمارگونه آب، صفر کردن ضایعات و افزایش تولید ماده خشک در کشاورزی، مصرف بهینه و کاهش میزان هدر رفت آب از شبکه های توزیع آب شرب و بهداشت شهری و روستایی، همخوان کردن مساحت و نوع فضای سبز شهر با آب و هوا و خشکسالی های شدید و … از همین امروز عمل کنیم. فردا خیلی دیر است. در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست.
محمد علایی قائم مقام شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.