صنایع غذایی، چالشها و مزیتها
صنعت غذای خراسان رضوی با ٨٠٠ واحد صنعتی فعال در بخشهای مختلف، سومین نقطه اشتغالزایی صنعت استان به شمار میرود و پس از استانهای تهران و آذربایجان، از نظر گستردگی، حجم و تنوع تولیدات غذایی، در جایگاه سوم کشوری قرار دارد.در این نگارش به ویژگیها، چالشها و راهکارهای برونرفت از مشکلات اشارهای گذرا میشود.
ویژگیهای صنعت غذای خراسان رضوی
در قسمت ویژگیهای این صنعت در خراسان، میتوان به قدمت صنایع غذایی در استان اشاره کرد. صنایع غذایی در خراسان رضوی جزو صنایع قدیمی در حوزه صنعت غذایی در کشور محسوب میشوند. این مسئله یکی از ویژگیهای مهم این صنعت در استان به شمار میشود. همچنین خصوصی بودن این صنعت در استان دومین ویژگی آن است. بیشتر شرکتهای تولیدکننده صنایع غذایی در استان مربوط به بخش خصوصیاند.
اما یکی از مهمترین ویژگیهای صنایع غذایی در خراسان رضوی را میتوان دسترسی آسان به مواد اولیه دانست. این صنعت به این دلیل به یک قطب در کشور تبدیل شده است که دسترسی آن به مواد اولیه در بخش بالادستی یا همان صنایع تبدیلی از جمله محصولات کشاورزی، دامی و باغی، آن هم با تنوع خوب و گستردگی زیاد، آسان است.
چالش و مشکلات صنایع غذایی خراسان رضوی
با توجه به اینکه بیشتر واحدهای تولیدی صنایع غذایی استان را بخش خصوصی میچرخاند و این بخش هم بزرگ نیست، متأسفانه با واحدهای تولیدی با ظرفیت کم روبهرو هستیم.
به طور قطعی، هرچه تولید و صنعت در مقیاس کوچکتر ایجاد شود، کاهش بهرهوری، افزایش قیمت تمام شده و کاهش قدرت رقابت را در پی خواهد داشت و اگر این صنایع بزرگ شوند و واحدها با تیراژ بالا و به صورت انبوه تولید داشته باشند، موضوع با سرشکنی هزینههای تولید و رقابتپذیر بودن محصولات، برعکس میشود. متأسفانه بخش صنعت استان در حوزه مواد غذایی که خصوصی است، به دلیل توان مالی کم، ظرفیت تولید کمی دارد. هرچند در سرجمع واحدها ظرفیت تولیدات استان زیاد است، تعدد کارخانجات با ظرفیت کم سبب شده است ظرفیت تولید در هر واحد کم باشد.قدیمی بودن فناوری در بخش صنایع غذایی استان دومین چالش این بخش است. سرمایهگذاران بخش صنایع غذایی به دلیل توان مالی کم، تلاطمهای اقتصادی کشور در دو دهه اخیر، بحرانهای داخلی و خارجی و رکود مقاطع مختلف، متأسفانه نتوانستهاند فناوری و ماشینآلات خود را بهروز کنند. به طور طبیعی، فناوری و ماشینآلات قدیمی کاهش بهرهوری، افزایش استهلاک و در نهایت افزایش قیمت تمامشده را به همراه دارد.
راهکارهای افزایش توان صنایع غذایی خراسان رضوی
تاکنون راهکارهای مختلفی برای افزایش بهرهوری صنایع غذایی خراسان رضوی همچون، تجمیع واحدها یا کمکهای مالی دولت ارائه شده است اما به دلایل مختلف، این مدل راهکارها نمیتواند گرهگشای مشکلات این بخش باشد. در بحث تجمیع باید گفت که این موضوع به صورت نظری شیرین است اما در عمل، اجراشدنی نیست زیرا در صنایع غذایی استان با تعداد زیادی واحد صنعتی با پراکندگی جغرافیایی روبهروییم.
از طرفی، مالکان این واحدها هیچگاه حاضر نیستند با دیگران شراکت کنند. بنیه مالی دولت هم محدود است و با توجه به کمبود نقدینگی دولت، نباید توقع داشت به بدنه صنایع غذایی پول تزریق
کند. اما صنعت غذای استان میتواند با افزایش صادرات، قدرتمند شود. براساس آمار، ظرفیت تولید محصولات غذایی در واحدهای تولید صنایع غذایی دوبرابر نیاز جامعه است و امروز با توجه به نبود صادرات مناسب، بسیاری از واحدها با ۵٠ درصد ظرفیت اسمی خود کار میکنند زیرا تقاضایی در بازار وجود ندارد.
دولت میتواند با افزایش مراودات سیاسی خود بهویژه با کشورهای همسایه و کشورهای منطقهای نظیر افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و عراق، به اقتصاد و صادرات کشور بهویژه در حوزه صنایع غذایی کشور و مخصوصا صنعت غذایی استان کمک خوبی بکند. در این زمینه نقش مسئولان استانی نیز حائز اهمیت است.
*دکتر محمد استادی
نایب رئیس خانه صنعت ، معدن و تجارت استان و رئیس انجمن صنایع غذایی استان*
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.