سازمانهای مردم نهاد ، الزام توسعه
اصطلاح NGO که از تخفیف عبارت Non Governmental Organization شکل یافته به سازمان هایی اطلاق میگردد که بر اساس احساس نیاز و مسئولیت گروهی از مردم در جهت رفع معضل و یا پا فشاری بر روی امری به صورت کاملاً غیر دولتی و بر اساس قانون تشکیل می گردند . غیر انتفاعی و سیاسی بودن فعالیت های این سازمان ها از اصول اساسی آنها به مشار میرود ، کما اینکه از آنجایی که خاستگاه فکری تشکیل چنین سازمان هایی در وجدان های بیدار افراد جای دارد مسلماً اغلب NGO ها خود محرک و به نحوی تقویت کننده تعهد اجتماعی در جامعه می باشند . دولتها نیز در تشکیل و توسعه چنین سازمانهایی نقش مهمی را ایفا می نمایند ، به طوری که به نظر میرسد در صورت عدم وجود بسترهای لازم در فعالیت این سازمانها موفقیتی حاصل نخواهد شد و تکامل آنها با مشکلات فراوانی روبرو خواهد شد .
البته نباید فراموش کرد که با توجه به کارایی منحصر به فرد NGO ها در رفع مشکلات اجتماعی ، بهداشتی ، زیست محیطی ، فرهنگی و . . . جامعه ، آنها با سبک سازی بار دولتها در پیگیری موارد مذکور در کنار دولت ها به روند توسعه جوامع شتاب دو چندانی بخشیده و به جهت برخورداری شان از اصول روابط مدنی و اجتماعی و نهایتاً با اندیشه های برآمده از پیکر جامعه به توسعه پایدار کشورها دامن می زنند .
تاریخچه فعالیت NGO ها در ایران که بیشتر از آنها با عنوان هایی همچون سازمان های غیر دولتی ، سازمان های مردم نهاد و یا سمن ها یاد میشود با فعالیت های خیر خواهانه و تشریک مساعی افراد بر اساس اصول انسانی و اسلامی در راستای فرهنگ احسان و نیکوکاری قابلیت بررسی و کنکاش را دارد . موسسین سمن ها در ایران با تقاضا از مراجع ذی صلاح دولتی و پس از تأئید صلاحیت از ارگان های نظارتی و امنیتی امکان فعالیت و بروز می یابند.
درباره تاریخچه ، چند و چون ، مقتضیات و اهداف سازمان های مردم نهاد به مرور در همین وبلاگ اطلاعات مبسوطی در اختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت اما لازم است به طور مختصر به مزایای وجود و حضور چنین نهادهای در جامعه اشاره ای مختصر نمود.
1- در این سازمان ها با توجه به وابستگی به بطن جامعه و بر اساس اصل داوطلبانه بودن فعالیتها در آن دیدگاه آرمانی به رفع مشکلات و معضلات بدون دخالت عوامل ناشی از منافع شخصی رشد می یابد. که این خود انرژی کاری مؤثری را در NGO ها به جریان می اندازد.
2- امکان تشکیل انجمن ها در موضوعات مختلف نگاه کارشناسی و تخصصی به مسائل و نهایتاً ارتقاء سطح کیفی زندگی مادی و معنوی انسانها را موجب می گردد .
3- تکاپو و تلاش این بخش ، بار مالی بسیاری از مسائل را از دوش دولتها برداشته و به عنوان یاری گر دولت در پیمودن راه تعالی کشور به حساب می آید .
4- NGO ها با ایجاد شبکه ارتباطات اجتماعی دلیل محکمی بر وجود همبستگی اجتماعی در جوامع می باشند که این همبستگی از اصلی ترین سرمایه های لازم در پیش روی سند توسعه کشورهاست .
5- ارتقاء سطح فرهنگ ، به ویژه فرهنگ بومی و دینی از قبل فعالیت سمن ها به شرط برنامه ریزی دقیق قابل دستیابی می باشد .
6- حضور این سازمان ها به عنوان دیده بان عملکرد دولتها در امور مختلف به عنوان حلقه ارتباطی بین مردم و دولت برای حکومتهایی که فضای نقد و اظهار نظر را مغتنم می شمارند بسیار ارزشمند است .
در حقیقت اگر یکی از فاکتورهای اساسی تاسیس و موفقیت سمن ها را ، احساس مسئولیت گروهی از افراد به جهت حرکت جمعی در رفع معضلی خاص و یا تاکید و حمایت از امری با تاثیر اجتماعی دانست ، به راحتی می توان به این نتیجه دست یافت که در فضایی که افراد جامعه احساس تعلق خاطر به کلیت حرکت اجتماعی خود نداشته باشند مطمئناً مسئولیت پذیری ، تعهد اجتماعی و نهایتاً امکان همبستگی اجتماعی از بین خواهد رفت.
از سویی مطالعه امکان تولد افرادی مسئول که منجر به تشکیل جامعه ای مسئول گشته و در حقیقت سوخت اصلی موتور و نیروی محرکه NGO ها را شامل می گردند، قبلاً کنکاش در تعهد و تعهد اجتماعی و الزامات و کارکردهای آن را می طلبد.
همچنین تعهد اجتماعی تنها با تزریق شدید همبستگی در آحاد جامعه و آموزش صحیح افراد ( ارتقاء سطح آگاهی و فرهنگ آن هم با روش هایی کاملاً غیر دولتی و غیر مغرضانه) به دست می آید.
در این باره که جامعه ایران هم اکنون در سنجشی علمی و یا حتی با کمی دقت نظر ساده در چه سطحی از همبستگی اجتماعی قرار دارد و به تعبیری جامعه شناختی ، نهادهای مسئول اداره جامعه چه تدبیری نسبت به پاس داشت سرمایه های اجتماعی به کار می گیرند؟ جواب بسیار ساده و بر همگان آشکار است. هر گونه مسئولیت خواهی در هر امری از امور ( مادی یا معنوی) پیش شرطی اساسی و کاملاً واضح را می طلبد که نهایتاً به ساختار هر جامعه ای مربوط می باشد. صاحبان مسئولیت با آنچه که از نهادهای مستقل آموزشی آموخته اند و با تعهدی که به خرج می دهند نسبت به دروغ ، ظلم ، تبعیض و درد بشریت واکنش منفی نشان داده و سر به نابودی تاریکی ها می سپارند. ایشان حتی نهادهای امنیتی و رهبران را پشتوانه خود دانسته و با اعتماد و آسودگی خاطر به نبرد با آنچه که مربوط به آزادگی و آزادی انسان نیست ، می شتابند. پر واضح است که در دنیایی که ارزشهای انسانی تنها به شعاری مبدل و حقایق به راحتی تحت فشار قدرتهای مادی ، رسانه ای و یا نظامی وارونه سازی می گردند افراد کم کم خود به دستاویزی برای همراهی با پلیدی ها مبدل و با بی تفاوتی تمام انگاره های پیشین خود را که مقاصد اجتماعی را بر منافع شخصی ارجح می شمرند به باد فراموشی میسپارند.
با بررسی ارتباط اندام واره ای که مفاهیمی همچون اعتماد، همبستگی ، تعهد ، مسئولیت و نهایتاً سرمایه های اجتماعی در تشکیل و تکوین سازمانهای مردم نهاد دارند به راحتی می توان به آسیبهای وارده به این سازمانها در هنگام وارد آمدن آسیب به هر کدام از اندامهای نامبرده واقف گشت.
از طرفی با قدری توجه میتوان دریافت که امروزه سازمانهای مردم نهاد باعنوان پایگاه و کانون حضور مردم و به خصوص جوانان میتوانند نقش مهمی در گسترش فرهنگ مشارکت و افزایش فاکتورهای سرمایه اجتماعی ایفاء نمایند. حال اگر این مهم ، خود موجبات ناخرسندی دولت را از فعالیت اینگونه انجمنها فراهم ننماید، لازم است تا با حفظ و تأمین این نهاد مقدمات جلوگیری از فروپاشی اجتماعی را آماده نمود.
NGO ها خود یکی از تولیدکنندگان حس تعهد اجتماعی در بین افراد می باشد که با همه آسیب های وارده از این دست در صورت آزادی عمل ، امکان گردهمایی اجزای جامعه را بر حول هدف خاص دارند.
بنابراین در این مورد گردانندگان حکومت با یک دوراهی در مقابل سمن ها مواجه اند. از سویی با محدودسازی این نهاد باید ضربات محکم تری را بر اثر عدم توجه به مسائل اجتماعی همچون اعتماد و همبستگی اجتماعی بر جامعه متحمل سازند و کارکردهای فرهنگی و اقتصادی NGO ها را نادیده بگیرند و از سوی دیگر باید تکلیف اعتقادی خود را با ملزومات پذیرش سمن ها ( حق مشارکت مردمی و به رسمیت شناختن تبعات و نتایج آن) مشخص سازند.
ابراهیم دهقان – عضو هیات رئیسه خانه صنعت ، معدن و تجارت خراسان رضوی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.